De wortels van de honger in Afrika gaan dieper dan de Russische oorlog in Oekraïne

Hoge Amerikaanse functionarissen reisden onlangs naar Afrika, samen met minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken bezoeken deze week naar Ethiopië en Niger. Een belangrijk onderdeel van hun missie is om enkele Afrikaanse regeringen op te lichten tegenzin de Russische invasie van Oekraïne veroordelen en hen ervan overtuigen dat het conflict het continentale conflict verdiept ernstig hongerprobleem.

Hoewel Amerikaanse functionarissen terecht Rusland de schuld geven van de voedselcrisis in Afrika, is de hongersnood die delen van het continent nu in zijn greep houdt, in de eerste plaats het gevolg van tientallen jaren van wanbeheer van landbouwbronnen en bredere economieën. Totdat Afrikaanse regeringen die belangrijke kwestie aanpakken, zullen ze kwetsbaar blijven voor de volgende wereldwijde schok, een punt dat Amerikaanse functionarissen ook tijdens hun bezoeken zouden moeten overbrengen.

Meer dan 300 miljoen Afrikanen – ongeveer gelijk aan de bevolking van de Verenigde Staten – verhongeren vandaag. Landen als Somalië, waar ze voorbij zijn half de bevolking binnenkort met ernstige voedseltekorten te maken krijgt, worden zij bijzonder hard getroffen.

Samen met droogte, hoge olieprijzen, gewelddadige instabiliteit in Afrika en verstoorde wereldwijde toeleveringsketens, veroorzaakte de Russische invasie van Oekraïne de crisis. Voor de oorlog exporteerden de twee landen samen bijna de derde aanbod van tarwe in de wereld. Veel Afrikaanse landen zijn netto-importeurs van voedsel, en sommige zijn vooral afhankelijk van Oekraïne of Rusland: Egypte importeerde bijvoorbeeld ca. 75 procent zijn tarwe uit twee landen.

Het feit dat Rusland deel uitmaakt van de wereld is nog pijnlijker de grootste exporteur van meststoffen en hun voorgangers. De export van deze belangrijke landbouwgoederen heeft hij zakte hals over kop in elkaarwaardoor kunstmest voor veel Afrikaanse boeren onbetaalbaar wordt.

In juli vorig jaar tekenden Oekraïne, Rusland en Turkije Graaninitiatief voor de Zwarte Zee, dat is ontworpen om meer voedsel en kunstmest uit Oekraïne en Rusland de wereldmarkt te laten bereiken. Het was een bescheiden succes, maar onvoldoende om de omvang van de uitdaging aan te gaan en kon op elk moment door oorlog worden verstoord.

Hoewel de verslechterende voedselcrisis een andere misdaad is waarvoor Moskou verantwoordelijk moet worden gehouden, is de overmatige afhankelijkheid van sommige Afrikaanse landen van voedselimport een gevolg van hoe slecht ze hun eigen landbouwbronnen en bredere economieën hebben beheerd. Velen hebben vruchtbare grond, maar maken er massaal onvoldoende gebruik van. De prijs van brood en andere basisartikelen stijgt periodiek protesten in Soedan, maar het land heeft zwaden enkele van de rijkste landbouwgronden van Afrika. De Democratische Republiek Congo is ook rijk aan landbouw terwijl het voorbij is 30 miljoen zijn burgers verhongeren.

Zuid-Soedan mag dan de graanschuur van Afrika zijn, veel mensen wankelen op het randje verhongering.

In totaal bevat Afrika ongeveer 60 procent van ‘s werelds bebouwbare en ongebruikte land, maar dat is het wel netto-importeur van voedsel sinds de jaren zeventig, lang voordat iemand droomde van Poetins invasie van Oekraïne, COVID-19 of de huidige periode van droogte.

Bovendien doen Afrikaanse landen het over het algemeen slecht maatregelen van zuinig openheid en Concurrentievermogen. Indices die zulke dingen meten, hebben hun beperkingen, maar constateren consequent dat de overgrote meerderheid van de Afrikaanse landen geen omgeving biedt die investeringen aantrekt, bedrijfsgroei aanmoedigt en het gemakkelijke verkeer van goederen en arbeid vergemakkelijkt.

Het goede nieuws is dat sommige oplossingen, zoals betere bescherming eigendomsrechten of liberalisering van de handel — bekend zijn, maar in bepaalde gevallen moeilijk uitvoerbaar zijn. En hoewel de geografische ligging van sommige Afrikaanse landen het waarschijnlijk maakt dat ze altijd afhankelijk zullen zijn van voedselimport, hebben ze nog steeds kortetermijnopties om hun kwetsbaarheid voor de volgende wereldwijde schok te verminderen. Ze zouden bijvoorbeeld een nauwere samenwerking op het gebied van landbouwtechnologie kunnen aangaan met de VS, de wereldleider in de sector, of met een land als Israël die al tientallen jaren met succes droge landschappen cultiveert.

Totdat ze echter de serieuze hervormingen doorvoeren die nodig zijn om het regelgevingsklimaat, de rechtsstaat en andere elementen die de groei van vrije markten en handel mogelijk maken, te waarborgen, zullen Afrikaanse regeringen – en vooral hun bevolking – overgeleverd blijven aan oorlogen en andere verstoringen in de verre oorden zoals Oekraïne.

Joshua Meservey is een senior fellow aan het Hudson Institute, waar hij grote machtsconcurrentie in Afrika, terrorismebestrijding en Afrikaanse geopolitiek bestudeert. Hij is op Twitter op @JMeservey. Jacob Pritts is een onderzoeker met een achtergrond in economie en buitenlandse zaken.